Motiverende Gespreksvoering

“Als een cursist niet wil leren, dan houdt het natuurlijk op hè. Je wilt toch niet aan een dood paard gaan trekken?”  De trainer maakt met de handpalmen omhoog een berustend gebaar en kijkt de kring van vakgenoten rond met een blik die vraagt om bevestiging.

Tja, wat kun je daarop zeggen? Zijn redenering is zo logisch en zo bescheiden. Wie zijn wij als trainers, dat we de leermotivatie van een cursist kunnen beïnvloeden? Dat zou getuigen van grenzeloze zelfoverschatting… toch…? Ik zwijg, en knik. Ik denk aan die collega die al haar kennis en vaardigheden vruchteloos heeft toegepast op een onwillige cliënt. Toen haar mogelijkheden uitgeput waren, kwam ook zij met die magische zin: “Hij is niet gemotiveerd.”

En toch… Ik heb het nooit echt geloofd. Ik heb nooit geloofd dat ‘motivatie’ het glazen plafond is waar geen trainer of coach ooit doorheen kan breken. De bevestiging daarvan vond ik in een methode die mijn ogen opende.

“Motiverende Gespreksvoering, een methode om mensen voor te bereiden op verandering.” De kern van deze methode is dat ‘motivatie’ en ‘weerstand’ geen statische kenmerken van de cliënt zijn, maar meer gezien moeten worden als het resultaat van de communicatie tussen cliënt en coach. Ik heb dus, door mijn communicatie, invloed op de motivatie en de weerstand van de mensen die ik begeleid!

Deze basis van Motiverende Gespreksvoering gaf mij hoop: ik heb invloed! Tegelijk is het ook een ongemakkelijke waarheid. Het ontneemt mij de kans om bij falende leertrajecten gemakzuchtig te schuilen achter een gebrek aan motivatie van cliënten.

Motiverende Gespreksvoering doet een sterk appèl op jouw attitude als begeleider. Ben je bereid om samen met je cliënt te dansen, in plaats van te strijden? Wil je naast je cliënten staan en hen begrijpen, of wil je vooral begrepen worden? Voel jij je verantwoordelijk voor de verandering van de cliënt, of kun je die verantwoordelijkheid loslaten? Motiverende Gespreksvoering bouwt hierin voort op het werk van Carl Rogers.

Naast deze attitude biedt Motiverende gespreksvoering ook concrete kennis en vaardigheden om invloed uit te oefenen op de weerstand en de motivatie van cliënten. Ik schets hier een aantal onderwerpen die mij bijzonder aanspreken.

Aspecten van motivatie. Motivatie bestaat uit drie aspecten. 1. Willen: je ziet het belang van verandering. 2. Kunnen: je gelooft dat je kunt veranderen. 3. Gereedheid: je bent klaar om nu te veranderen. De kansen voor verandering zijn optimaal, wanneer alle drie aspecten aanwezig zijn. Motiverende Gespreksvoering beschrijft hoe je deze aspecten van motivatie in de communicatie van cliënten kunt herkennen en ze kunt versterken.

Reflectief luisteren. Begrip voor de ander wordt zichtbaar door de woorden die je gebruikt om wat de ander vertelt samen te vatten. Wie hier bedreven in raakt kan inhoud en gevoel zo verwoorden dat de cliënt zegt: “Ja precies, zo bedoel ik het!” Motiverende Gespreksvoering biedt handvatten om begripvol te luisteren. Tegelijkertijd wordt ook duidelijk dat ook reflectief luisteren een directief instrument is, waarmee je invloed hebt op de motivatie van de cliënt. Je kiest je reflecties namelijk heel zorgvuldig.

Ambivalentie. Bij vrijwel iedere keuze die je maakt, is er sprake van ambivalentie. We denken zelden zwart-wit. We wegen voordelen en nadelen tegen elkaar af en zijn geneigd die ambivalentie in stand te houden. Aan de ene kant zou je meer willen sporten, maar aan de andere kant heb je ’s avonds echt geen zin om nog te gaan hardlopen… Motiverende Gespreksvoering beschrijft hoe je deze ambivalentie kunt gebruiken om iemand te helpen een keuze te maken om te veranderen.

Verandertaal. Verandertaal is alle taal waarmee iemand ‘richting verandering praat’. Verandertaal is het omgekeerde van weerstand. Het zijn uitspraken van de cliënt over de bereidheid en het vermogen om te veranderen. Verandertaal is ook het benoemen van voordelen van verandering, en nadelen van de huidige situatie. Het effect van verandertaal is dat je gaat geloven wat je zelf zegt. Motiverende gespreksvoering biedt concrete technieken om deze verandertaal uit te lokken en daarmee de motivatie te versterken.

Terug naar waar ik begon: Motivatie is dus geen glazen plafond! Je hebt als trainer of coach invloed op de motivatie van de mensen met wie je werkt. Niet door ze te overtuigen, maar juist door begripvol te luisteren, de ambivalentie te verkennen en verandertaal uit te lokken. Daarmee kun je een ander niet veranderen, want die verantwoordelijkheid moet je juist bij de ander laten. We kunnen dus concluderen: motivatie is niet maakbaar, maar zeker wel beïnvloedbaar!

Arie Speksnijder

www.bridge2learn.nl